Kamu görevlilerinin hukuka aykırı hareket ederek görevlerini kötüye kullanmaları, hem kamu düzenini hem de vatandaşların devlete olan güvenini sarsan ciddi bir sorundur. Türk Ceza Kanunu’nda bu davranışlara karşılık gelen yaptırım, “Görevi Kötüye Kullanma Suçu” başlığı altında düzenlenmiştir. Bu yazıda, TCK 257. madde kapsamında görevi kötüye kullanma suçunun tanımı, unsurları, cezası, yargılama süreci ve uygulamadaki örnekleri ayrıntılı biçimde incelenmektedir.
TCK 257: Yasal Düzenleme
Türk Ceza Kanunu’nun 257. maddesi, kamu görevlilerinin görevlerini kanuna aykırı şekilde yapmaları veya yapmamaları hâlinde oluşan suçu şu şekilde tanımlar:
Madde 257/1:
“Kanunda açıkça suç olarak tanımlanan hâller dışında, kamu görevlisinin görevinin gereklerine aykırı hareket etmesi suretiyle kişilerin mağduriyetine veya haksız menfaat sağlamasına ya da kamu zararına neden olması görevi kötüye kullanma suçunu oluşturur.”
Madde 257/2:
“Görevin gereklerini yerine getirmeyerek kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına ya da bir kişiye haksız kazanç sağlanmasına neden olan kamu görevlisi hakkında da aynı ceza uygulanır.”
Madde 257/3:
“Bu maddede tanımlanan fiillerden dolayı soruşturma yapılması, ilgili kurumun iznine bağlıdır.”
Suçun Unsurları
| Unsur | Açıklama |
|---|---|
| Fail (Suçun faili) | Yalnızca kamu görevlisi olabilir |
| Mağdur | Kamu veya özel kişi fark etmeksizin herkes olabilir |
| Hareket | Görevin gereğine aykırı davranma ya da görevi yapmama |
| Sonuç | Mağduriyet, kamu zararı veya haksız menfaat sağlanması |
| Kast | Suçun oluşması için kasten yapılması gereklidir, taksir yeterli değildir |
Görevi Kötüye Kullanma ile İlgili Örnekler
- Belediye zabıtasının rüşvet karşılığında ruhsat denetimi yapmaması
- Memurun bir vatandaşın dilekçesini işleme almaması
- Vergi memurunun vergi tahsilatı yapması gereken kişiye ayrıcalık tanıması
- Hastane çalışanının sırası gelen hastayı işlem yapmadan geri göndermesi
- Polis memurunun görevli olduğu halde olaya müdahale etmemesi
Bu tür durumlar, görev ihmali veya görev suistimali kapsamında değerlendirilebilir.
Suçun Cezası
| Fiilin Türü | Hapis Cezası |
|---|---|
| Görevi kötüye kullanma (aktif davranışla) | 6 aydan 2 yıla kadar |
| Görevi ihmal (görevi yapmama) | 3 aydan 1 yıla kadar |
| Daha ağır ceza gerektiren fiil varsa | Diğer hükme göre cezalandırılır |
Ayrıca suçun işlenme biçimine göre memuriyetten men, kamu görevinden çıkarılma gibi idari yaptırımlar da gündeme gelebilir.
Görevi Kötüye Kullanma Suçunda Soruşturma ve Yargılama
1. Soruşturma İzni Şartı
Kamu görevlisinin görevi nedeniyle işlediği suçlardan dolayı savcılık doğrudan soruşturma açamaz. İlgili kurum amirinden izin alınması gerekir.
2. Soruşturma Süreci
İzin verilirse savcılık soruşturma yapar, gerekirse kamu davası açar. İzin verilmezse bu karar idare mahkemesinde itiraz edilebilir.
3. Görevden Alınma
Ciddi vakalarda kamu görevlisi hakkında disiplin soruşturması başlatılarak görevden uzaklaştırma kararı alınabilir.
Benzer Suçlardan Ayırımı
| Suç Türü | Farkı |
|---|---|
| Rüşvet (TCK 252) | Menfaat doğrudan failin kendisine sağlanır |
| İrtikap (TCK 250) | Kamu görevlisi görevi kötüye kullanarak menfaat sağlamaya zorlar |
| Zimmet (TCK 247) | Kamu görevlisi kendisine emanet edilen kamu malını zimmetine geçirir |
| Görevi kötüye kullanma | Genel görev ihmali veya kötüye kullanım söz konusudur |
Sık Sorulan Sorular (SSS)
- Görevi kötüye kullanma suçu kim tarafından işlenebilir?
Yalnızca kamu görevlileri tarafından işlenebilir. - Bu suç taksirle işlenebilir mi?
Hayır. Suçun oluşması için kasten hareket edilmesi gerekir. - Kamu görevlisi olmayan biri bu suçtan yargılanabilir mi?
Hayır. Ancak suça iştirak ederse yardımcı olarak cezalandırılabilir. - İhmal yoluyla görevi kötüye kullanma mümkün mü?
Evet. Görevin yapılmaması da bu suçun kapsamına girer. - Hangi mahkeme görevlidir?
Suçun niteliğine göre Asliye Ceza Mahkemesi veya Ağır Ceza Mahkemesi. - Disiplin cezası bu suçu ortadan kaldırır mı?
Hayır. Ceza sorumluluğu ve disiplin sorumluluğu birbirinden ayrıdır. - Soruşturma için mutlaka izin gerekir mi?
Evet. Kamu görevlileri hakkında görevden doğan suçlar için idari izin gerekir. - Suçun zaman aşımı süresi nedir?
TCK hükümlerine göre suçun ceza süresine göre 8 ila 15 yıl arasında değişir. - Haksız menfaat oluşmadan da suç oluşur mu?
Evet. Mağduriyet veya kamu zararı oluşması yeterlidir. - Yargılama sonunda beraat eden memura tazminat verilir mi?
Şartları oluşursa, kişi haksız soruşturmadan dolayı tazminat talep edebilir.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.