Uluslararası ticari ilişkilerde malların satımı, küreselleşmenin etkisiyle sürekli artış göstermektedir. Farklı ülkelerde faaliyet gösteren ticari işletmeler arasında doğan uyuşmazlıkların çözümü için uluslararası düzeyde ortak düzenlemelere ihtiyaç duyulmuştur. Bu kapsamda, Birleşmiş Milletler Uluslararası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Anlaşma (CISG), ticari ilişkilerde temel hukuki metinlerden biri haline gelmiştir. Bu makalede CISG’nin uygulama alanı, kapsamı, şartları ve sözleşmelere etkisi detaylı bir biçimde incelenecektir.
CISG Nedir?
CISG (United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods), uluslararası mal satımı sözleşmelerine ilişkin temel prensipleri ve uyuşmazlıkların çözüm yollarını düzenleyen Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanan bir sözleşmedir. CISG, taraf devletlerin hukuk sistemleri arasındaki farklılıklardan kaynaklanabilecek sorunları azaltarak, taraflara güvenilir ve öngörülebilir bir hukuki çerçeve sunmaktadır.
CISG’nin Uygulama Alanı
CISG’nin uygulama alanı sözleşmenin 1. maddesinde açıkça belirtilmiştir. Buna göre, CISG aşağıdaki durumlarda uygulanır:
- Tarafların iş yerleri farklı devletlerde bulunuyorsa,
- Bu devletler CISG’ye taraf ise veya
- Milletlerarası özel hukuk kuralları gereği CISG’ye taraf olan bir devletin hukuku uygulanacaksa.
CISG’nin Kapsamı Nedir?
CISG’nin kapsamına giren temel unsurlar şunlardır:
- Uluslararası mal satımı sözleşmeleri
- Satım sözleşmesinin kurulması ve yorumlanması
- Tarafların hak ve yükümlülükleri
- Malların teslimi ve riskin geçişi
- Sözleşmenin ihlali ve hukuki sonuçları
- Tazminat talepleri
Ancak CISG’nin uygulama alanı bazı konuları dışarıda bırakır:
- Tüketici satışları,
- Hizmet sözleşmeleri,
- Elektrik, gemi, hava taşıtı gibi malların satımı,
- Mal satımı dışında kalan işçilik, taşıma, sigorta gibi hizmetler.
CISG’nin Uygulanma Şartları Nelerdir?
CISG’nin uygulanabilmesi için aşağıdaki şartların sağlanması gerekmektedir:
1. Uluslararası Satım Sözleşmesi Olmalı
Tarafların ticari işletmelerinin bulunduğu ülkeler farklı olmalıdır.
2. Ticari İşletmelerin CISG’ye Taraf Devletlerde Olması
Tarafların iş yerleri CISG’ye taraf olan devletlerde bulunmalıdır ya da uygulanacak hukuk, CISG’ye taraf devletin hukuku olmalıdır.
3. CISG’nin Açıkça Hariç Tutulmaması
Taraflar sözleşmelerinde CISG’nin uygulanmasını açıkça dışarıda bırakmamış olmalıdır. Tarafların CISG’yi hariç tutması durumunda, CISG hükümleri uygulanmaz.
CISG’nin Türkiye’deki Uygulaması
Türkiye, CISG’ye 1 Ağustos 2011 tarihinde taraf olmuş ve bu tarihten itibaren uluslararası mal satım sözleşmelerinde CISG hükümlerinin uygulanmasını kabul etmiştir. Türkiye açısından CISG’nin uygulanması aşağıdaki şekilde gerçekleşir:
- Taraflar Türk ve yabancı tüccarlar ise ve diğer devlet de CISG’ye taraf ise, otomatik olarak CISG uygulanır.
- CISG uygulanmadığında veya hariç bırakıldığında, Türk Borçlar Kanunu veya tarafların seçtiği hukuk uygulanabilir.
CISG’nin Taraflar Açısından Avantajları Nelerdir?
CISG’nin tercih edilmesinin başlıca avantajları şunlardır:
- Hukuki Öngörülebilirlik: Tarafların farklı hukuk sistemlerinin yaratabileceği belirsizlikleri önler.
- Hızlı Uyuşmazlık Çözümü: CISG, açık ve net hükümler içerdiği için uyuşmazlık çözümü daha hızlıdır.
- Uluslararası Kabul Görme: Dünya çapında yaygın olarak kabul edilen bir sözleşme olması ticari güven sağlar.
- Esnek ve Tarafsız Hükümler: CISG, tarafların menfaatlerini eşit ve tarafsız şekilde koruyan hükümler içerir.
CISG’nin Uygulamada Yarattığı Sorunlar ve Çözüm Yolları
CISG’nin uygulanmasında karşılaşılan sorunlar şunlardır:
- Tarafların CISG’nin uygulanıp uygulanmayacağı konusunda belirsizlik yaşaması,
- CISG hükümlerinin farklı hukuk sistemleri tarafından farklı yorumlanabilmesi,
- CISG’ye ilişkin tarafların bilgi eksikliği nedeniyle uygulamada hatalar yapılması.
Bu sorunların çözüm yolları arasında, sözleşmelerde CISG’nin uygulanmasına ilişkin açık ve net hükümler konulması ve tarafların CISG konusunda eğitim alması gösterilebilir.
CISG’nin Hariç Tutulması Nasıl Olur?
Taraflar, sözleşmelerinde açıkça belirtmek kaydıyla CISG hükümlerinin uygulanmasını hariç tutabilirler. Bu durumun sözleşmede açık ve anlaşılır şekilde yazılması gerekir. Örneğin;
“Bu sözleşmeden doğan tüm uyuşmazlıklarda CISG hükümleri uygulanmayacaktır.”
şeklinde bir madde ekleyebilirler.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
- CISG nedir?
Uluslararası mal satım sözleşmelerine ilişkin Birleşmiş Milletler sözleşmesidir. - Türkiye CISG’ye taraf mıdır?
Evet, Türkiye 1 Ağustos 2011 tarihinden beri CISG’ye taraftır. - CISG hangi sözleşmelere uygulanır?
İş yerleri farklı devletlerde bulunan tacirlerin yaptığı uluslararası mal satım sözleşmelerine uygulanır. - CISG tüketici sözleşmelerine uygulanır mı?
Hayır, CISG tüketici satışlarına uygulanmaz. - CISG uygulanması nasıl hariç tutulabilir?
Taraflar sözleşmelerinde açıkça CISG’nin uygulanmayacağını belirtebilir. - CISG uygulandığında hangi hukuk uygulanmaz?
Ulusal kanunların CISG ile çatışan hükümleri uygulanmaz. - CISG kapsamında tazminat nasıl belirlenir?
Tazminat, sözleşme ihlali nedeniyle uğranılan zararın karşılanmasına yöneliktir. - Taraflardan biri CISG’ye taraf değilse ne olur?
Milletlerarası özel hukuk kurallarına göre belirlenen hukuk uygulanır; CISG doğrudan uygulanmayabilir. - CISG’ye göre sözleşme ihlali nedir?
Tarafların sözleşme yükümlülüklerini yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesidir. - CISG hangi uyuşmazlık çözüm yollarına izin verir?
Tahkim, mahkeme veya diğer alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri CISG kapsamında mümkündür.