📌 1. Yapay Zeka (YZ) Sistemlerinin Hukuki Sorumluluğu Neden Önemlidir?
📌 Yapay zeka (AI) sistemleri, sağlık, finans, ulaşım ve hukuk gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Ancak, bu sistemlerin verdiği kararlar veya neden olduğu zararlar karşısında hukuki sorumluluk kimin üzerinde olacağı önemli bir sorundur.
✔ YZ, özerk kararlar alabilen ve kendini geliştirebilen sistemler içerdiğinden, geleneksel sorumluluk kuralları yetersiz kalabilir.
✔ Hukuki sorumluluk, sistemin kullanım alanına, geliştirme sürecine ve neden olduğu zarar türüne göre değişebilir.
✔ Hukuk sistemleri, yapay zekanın neden olduğu zararlarda hangi tarafın sorumlu olacağını belirlemeye yönelik çeşitli yaklaşımlar geliştirmektedir.
🚨 Örnek: Bir otonom araç kaza yaparsa, sorumluluk üreticide mi, yazılım sağlayıcısında mı, yoksa aracı kullanan kişide mi olacak?
📌 2. Yapay Zeka Sistemlerinde Hukuki Sorumluluk Modelleri
📌 Yapay zeka sistemlerinin neden olduğu zararlar karşısında belirli sorumluluk modelleri uygulanmaktadır.
| Sorumluluk Modeli | Açıklama | Örnek |
|---|---|---|
| Üretici Sorumluluğu | Yapay zekayı geliştiren veya üreten şirketin sorumlu olması | Otonom bir aracın hatalı yazılım nedeniyle kaza yapması durumunda üretici firma sorumlu olabilir. |
| Kullanıcı Sorumluluğu | Yapay zekayı kullanan kişinin sorumlu olması | Doktorun YZ destekli teşhis aracını yanlış kullanarak yanlış tedavi uygulaması. |
| Yapay Zekanın Sorumluluğu (Bağımsız Sorumluluk) | YZ sisteminin tüzel veya hukuki bir kişilik kazanarak doğrudan sorumlu olması | Henüz mevcut hukuk sistemlerinde uygulanmamaktadır ancak gelecekte tartışılan bir modeldir. |
| Risk Temelli Sorumluluk | YZ sisteminin yüksek risk içerdiği durumlarda önceden belirlenen bir sorumluluk mekanizması | Otonom araçlar veya finansal algoritmaların büyük zararlar yaratması halinde sigorta sistemleri devreye girebilir. |
🚨 Örnek: YZ ile çalışan bir cerrahi robot yanlış bir ameliyat gerçekleştirirse, bu hatadan üretici firma mı yoksa doktor mu sorumlu tutulmalıdır?
📌 3. Yapay Zeka Sistemlerinde Sorumluluğun Belirlenmesini Etkileyen Faktörler
📌 Hukuki sorumluluk, yapay zekanın hangi amaçla ve nasıl kullanıldığına bağlı olarak değişebilir.
✔ Otonomluk Seviyesi: Tam bağımsız çalışan YZ sistemlerinde sorumluluğun belirlenmesi daha zordur.
✔ İnsan Müdahalesi: YZ’nin kararlarına insan müdahalesi olup olmadığı, hukuki sorumluluğu etkileyebilir.
✔ Ticari Kullanım: YZ sistemleri ticari faaliyetlerde kullanılıyorsa, tazminat yükümlülükleri işletmeye ait olabilir.
✔ Hukuki Düzenlemeler: Avrupa Birliği, ABD ve Türkiye gibi farklı hukuk sistemleri, YZ sistemlerine yönelik farklı sorumluluk modelleri uygulamaktadır.
🚨 Örnek: Bir sigorta şirketi, müşteri başvurularını değerlendirmek için bir yapay zeka kullanıyorsa ve sistem yanlış değerlendirmeler yaparak müşterilerin hak kaybına neden oluyorsa, şirket mi yoksa yazılım geliştiricisi mi sorumlu olacaktır?
📌 4. Yapay Zekanın Hukuki Sorumluluğu ile İlgili Mevcut Düzenlemeler
📌 Dünya genelinde yapay zeka sistemleriyle ilgili hukuki düzenlemeler geliştirilmekte olup, ülkeler farklı yaklaşımlar benimsemektedir.
| Ülke/Bölge | Düzenleme | Açıklama |
|---|---|---|
| Avrupa Birliği (AB) | Yapay Zeka Yasası (AI Act) | YZ sistemlerini düşük, yüksek ve kabul edilemez risk gruplarına ayırarak düzenlemeler getirmektedir. |
| ABD | Federal ve eyalet bazlı düzenlemeler | Özel sektör odaklı düzenlemeler geliştirilmekte, ancak net bir ulusal yasa bulunmamaktadır. |
| Türkiye | Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) & Borçlar Kanunu | YZ’nin neden olduğu zararlar geleneksel hukuki sorumluluk çerçevesinde değerlendirilmektedir. |
🚨 Örnek: Avrupa Birliği’nin yapay zeka yasasına göre, yüksek risk taşıyan YZ sistemleri özel düzenlemelere tabi tutulacak ve sorumluluk üretici firmalara yüklenecektir.
📌 5. Türkiye’de Yapay Zeka Sistemlerinin Hukuki Sorumluluğu
📌 Türkiye’de yapay zeka sistemleri için özel bir hukuki düzenleme bulunmamaktadır. Ancak, mevcut yasalar çerçevesinde bazı hukuki ilkeler uygulanmaktadır:
✔ Türk Borçlar Kanunu (TBK): Haksız fiil ve sözleşmesel sorumluluk kapsamında YZ sistemlerinin neden olduğu zararlar değerlendirilebilir.
✔ Türk Ceza Kanunu (TCK): YZ sistemleri dolandırıcılık veya hata sonucu zarar verirse, şirket veya kullanıcılar cezai sorumluluk taşıyabilir.
✔ KVKK (Kişisel Verilerin Korunması Kanunu): YZ sistemlerinin kişisel veri işlemesi halinde, veri sorumlusu olarak yazılım sağlayıcısı veya kullanıcı sorumlu tutulabilir.
🚨 Örnek: Bir e-ticaret platformu, yapay zeka destekli bir fiyatlandırma algoritması kullanarak müşterilere haksız fiyat artışı uygularsa, bu durum tüketici hakları açısından hukuki bir ihlal oluşturabilir.
📌 6. Yapay Zeka Sistemleri İçin Gelecekte Beklenen Hukuki Düzenlemeler
📌 Yapay zeka sistemleri yaygınlaştıkça, hukuki düzenlemelerde yeni değişiklikler beklenmektedir:
✔ YZ sistemlerinin tüzel kişilik kazanarak hukuki sorumluluk taşıması tartışılmaktadır.
✔ Yüksek riskli yapay zeka uygulamaları için sigorta zorunluluğu getirilmesi planlanmaktadır.
✔ YZ’nin adil, şeffaf ve ayrımcılık yapmayan kararlar almasını sağlayacak yasal yükümlülükler getirilebilir.
🚨 Örnek: AB’nin Yapay Zeka Yasası, yapay zeka sistemlerinin neden olduğu zararlara karşı sigorta zorunluluğu getirilmesini önermektedir.
📌 7. Sıkça Sorulan Sorular
🔹 Yapay zeka bir hukuki kişilik olarak sorumlu tutulabilir mi?
📌 Şu anki yasal sistemlerde yapay zeka bağımsız bir hukuki kişilik olarak değerlendirilmiyor, ancak gelecekte bu yönde düzenlemeler olabilir.
🔹 Bir yapay zeka sisteminin hatası nedeniyle zarar oluşursa kim sorumludur?
📌 Genellikle üretici firma, yazılım geliştirici veya yapay zekayı kullanan kişi/şirket sorumlu tutulabilir.
🔹 Türkiye’de yapay zeka için özel bir düzenleme var mı?
📌 Hayır, ancak mevcut hukuk kuralları kapsamında değerlendirilmektedir.
🔹 Yapay zeka sigorta kapsamında değerlendirilebilir mi?
📌 Evet, bazı ülkelerde YZ’nin neden olduğu zararları kapsayan sigorta modelleri geliştirilmektedir.